Het vermogen om effectief te communiceren is essentieel voor sociale interactie, onafhankelijkheid en de algehele kwaliteit van leven. Hoorzorg heeft als doel dit te borgen of helpen herstellen. Maar bij spraakverstaan van ouderen speelt niet alleen auditieve slijtage een rol. Cognitieve achteruitgang is minstens zo belangrijk, zelfs bij gezonde ouderen. Dit geldt vooral in complexe luisteromgevingen.
Cognitieve achteruitgang betekent in dit verband niet (alleen) degeneratie, maar een algemene vermindering van mentale conditie en daarmee een beperkte belastbaarheid. Dit uit zich onder andere in een tragere informatieverwerking. Voor 75-plussers (plus of min 10 jaar) wordt het moeilijker om aandacht te verdelen, snelle spraak te verwerken en spraakgeluiden te onderscheiden van een bredere kakofonie aan omgevingsgeluiden.
Het detecteren van spraakgeluid is naast het waarnemen van gevaar een kwestie van auditieve patroonherkenning, ook wel acoustic scene analysis genoemd. Dit neurocognitieve proces helpt de hersenen om geluiden te analyseren, lokaliseren en interpreteren¹. Dit proces is afhankelijk van zowel bottom-up (sensorische, auditieve input) als top-down mechanismen² (cognitieve processen zoals aandacht en geheugen).
Hoorzorg richt zich voornamelijk op het optimaliseren van het bottom-up mechanisme, maar in de neuropsychologie geldt: ‘meer moeite = meer tijd’. Dit creëert een vicieuze cirkel waarin de mentale verwerkingssnelheid afneemt, waardoor luisterinspanning steeds zwaarder wordt.
Luisterinspanning neemt toe, wat kan leiden tot overprikkeling. Dit beïnvloedt verschillende aandachtfuncties zoals focussen, concentreren en schakelen tussen geluidsbronnen. Dit komt niet alleen voor bij ouderen, maar ook bij jongere generaties. Bij ouderen is echter geen burn-out, depressie of chronische stress nodig om dit effect te veroorzaken; het is een natuurlijk gevolg van veroudering, met individuele verschillen.
Bij ouderen komt daar bovenop dat de auditieve input vermindert. Dit betekent een dubbele vergrijzing binnen één persoon: zowel gehoor als cognitie verslechteren. Dit leidt tot extra uitdagingen in spraakverstaan, zoals:
Deze cognitieve achteruitgang, zowel normaal als pathologisch (zoals bij dementie of beroertes), maakt spraakverstaan extra moeilijk. Tel daarbij op dat ouderen ook een veranderende en mogelijk bedreigendere wereld ervaren waarin ze zich moeten aanpassen. Dit proces gaat nooit vanzelf. Klachten zoals moeite met snelle gesprekken, misverstanden en vergeetachtigheid in gesprekken komen veel voor, zeker in combinatie met gehoorverlies. Een hoortoestel alleen is dan niet altijd voldoende.
Een van de uitdagingen in de hoorzorg is het managen van realistische verwachtingen bij ouderen. Te hoge verwachtingen van hoortoestellen kunnen ertoe leiden dat ze ongebruikt in de la belanden. Dit vraagt om een bredere kijk van audiciens, waarbij ook mentale en sociaal-emotionele factoren worden meegenomen in de hoorrevalidatie.
Een effectieve aanpak gaat verder dan alleen het technische aspect:
Succeservaringen zijn de sleutel tot gedragsaanpassing en daarmee tot een geslaagde revalidatie. Met een geïntegreerde aanpak kunnen audiciens niet alleen de gehoorervaring verbeteren, maar ook bijdragen aan het algehele welzijn van ouderen. Door de cognitieve aspecten van spraakverstaan centraal te stellen, wordt hoorrevalidatie niet alleen effectiever, maar ook waardevoller. Dit is met recht hoorzorg.
REFERENTIES
¹ Bregman, 1990
² Wagenaar, Wieringa & Verschuure, 2010
Tags: Earline Magazine
Earline is een mix van samen, van jong en ervaren, creatief en zakelijk, van gisteren, vandaag en morgen. Earline is een compact team en een team freelancers, met name op het gebied van foto, video en tekst. Samen is met het hele team, met en voor de klant. Verbinding is kracht!
© Copyright Earline
